Teknolojinin Tarihini Değiştiren Kadın: Ada Lovelace

 

Programcılığın temellerini atan bilgisayar dünyasının ilk kadın yıldızı olan Ada Lovelace gerçekleştirdiği çalışmalar ile birçok mühendislik alanında önemli başarılara imza atmıştır. Her sene Ekim ayı içerisinde kutlanarak, tüm dünyada kadınların bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarındaki başarılarının kutlandığı gün olan Ada Lovelace günü bu sene 10 Ekim'de kutlanıyor.

Ünlü İngiliz şair Lord Byron’ın kızı Ada Gordon (kocasının unvanı nedeniyle Lovelace Kontesi) bilgisayar tarihinin ilk öncülerinden kabul edilir. Matematik ve bilgisayar tarihine geçmesinin nedeni, Babbage’ın “Analitik Makine” adlı ilkel bilgisayarı için yazdığı bir algoritma oldu. Analitik Makine hiçbir zaman yapılmadı ama 1940’larda ilk modern bilgisayarın gelişmesine ilham verdi.

Asıl adı Augusta Ada Byron King olan Ada Lovelace 10 Aralık 1815’te Londra’da doğdu. Ada doğduktan bir ay sonra Lord Byron eşinden ayrıldı ve babası Ada 8 yaşındayken öldü. Ada’nın annesi Lord Byron’a kızgın kalmıştı ve kocasında delilik olarak gördüğü davranışları kızınında geliştirmemesi için onu matematiğe ve mantığa ilgi duyacak biçimde yetiştirdi. Zaten kendisi de matematiğe aşırı ilgi duymaktaydı.

Ada, çocukluğundan beri sürekli hasta oluyordu. 8 yaşındayken, görüşünü engelleyen baş ağrılarıyla karşılaştı. 1829 Haziranında kızamık ve ardından felç oldu. Yaklaşık bir yıl boyunca yatağa mahkûm kaldı. Ada hasta olmasına rağmen, matematiksel ve teknolojik  yeteneklerini geliştirdi. Ada 12 yaşındayken uçmak istediğine karar verdi ve bunun için bir çok araştırmalar yaptı.

Ada özel olarak 19. yüzyılın ünlü araştırmacıları ve bilim insanları olan William Frend, William King ve Mary Somerville tarafından matematik ve bilim alanlarında eğitildi. Son hocalarından birisi de matematikçi ve mantıkçı olan Augustus De Morgan’dı. 1832’den yani 17 yaşından beri dikkate değer matematiksel yetenekleri ortaya çıkmaya başladı.

1833’te, Cambrige Üniversitesi’nde matematik profesörlüğü yapan Charles Babbage’la tanıştı ve Babbage’la beraber matematik ve mantıkla ilgili pek çok çalışma yaptı. Babbage Ada’nın çözümleme kabiliyetinden etkilenmişti ve Ada’ya sayıların büyücü kadını diyordu. 1843’de “Eğer mümkünse bu dünyayı, dünyanın dertlerini ve birçok şarlatanını unutun. Sayıların büyücü kadını dışında her şey kısa bu dünyada.’’ diye yazdı Ada hakkında.

1835’te William King ile evlendi, iki oğlu ve bir kızları oldu. 1838’de “Lovelace Kontesi” unvanını aldı. Fakat çocukları ve sosyal hayatı Lovelace’ın çalışmalarına engel değildi. Hiçbir zaman sıradan, evinin kadını olmadı, matematiğe ve müziğe hayattan kaçış noktaları olarak sığındı.

Lovelace’ın en büyük destekçisi Babbage, 1834’te yeni bir tür hesaplama makinesinin planlarını yaptı; fakat henüz çalıştığı Fark Makinesi (Difference Machine) bitmediği için hükumetten destek alamadı. Ancak yeni projesi yurtdışında büyük ilgi gördü.

İtalyan matematikçi Louis Menabrea’nın Analitik Makine (Analytic Machine) hakkında 1842’de Fransızca yayımladığı inceleme yazısını bir İngiliz bilimsel dergisi için çeviren Ada Lovelace, kendi notlarını da bu çeviriye ekleyerek 1843’te yayımladı. Çeviriye eklediği notlarda Bernoulli sayılarının Babbage’ın makinasıyla nasıl hesaplanacağını ayrıntılı olarak verdi. Bu metot, tarihçiler tarafından dünyanın ilk bilgisayar programı olarak kabul edilmiştir. Böylece Ada Lovelace “ilk programlamacı” unvanına sahip oldu.

Lovelace yazısında Babbage’ın makine hakkında hiç yayımlamadığı bilgiler verir. Buna göre makine, karmaşık besteler ve grafik tasarımları yapılabilen genel amaçlı bir bilgisayar olarak iş görür. Lovelace anlaşılan oldukça ileri görüşlü bir bilim insanıydı. Babbage’ın tasarladığı bu makine, günümüz bilgisayarlarının temelini oluşturur. Ada Lovelace’ın notları aynı zamanda yazılım kavramının da bir tanımlamasını yapar.

Ada Lovelace 27 Kasım 1852’de kanserden öldü ve hiç karşılaşmadığı babasının yanına gömüldü. Bugün bile, Ada Lovelace’ın çalışmalarının önemli katkılarını bilgisayar bilimi üzerinde bıraktığı etkilerden görebiliriz. ABD Savunma Bakanlığı yararına yaratılmış bilgisayar dili Ada, onun isminden gelmiştir. 1998 den beri, İngiliz Bilgisayar Topluluğu(British Computer Society) onun adında bir madalya ödülü vermektedir. Ve  2008’de bilgisayar bilimindeki kadın öğrenciler için onun adında yıllık bir yarışma başlatmıştır. İngiltere’de kadın üniversite öğrencileri için verilen yıllık konferans BCS Women Lovelace Colloquium adını Ada Lovelace’dan almıştır.

Her yıl Ekim ayının ikinci salı günü, Ada Lovelace Günü olarak kutlanmakta.2009 yılından beri kutlanan Ada Lovelace Günü, tüm teknoloji ve bilim alanında çalışan ve başarı gösteren kadınları kutlamayı, birbirleriyle tanıştırarak yetişmekte olan nesillere ilham olmayı ve cesaretlendirmeyi hedefler.